Bij een brand heeft u slechts een drietal minuten om te ontsnappen. Vooral voor senioren volstaan die drie minuten meestal niet. De helft van de dodelijke slachtoffers bij brand is dan ook niet toevallig senior. Bijna 50 procent van hen werd bovendien in hun slaap verrast en werd nooit wakker, een kwart kon niet tijdig ontsnappen. De twee belangrijkste oorzaken van vuurontwikkeling zijn nog steeds roken en het verkeerd gebruik of een defect aan elektrische toestellen.
Een rookmelder laat u nooit stikken
De voornaamste groep senioren die om het leven komt bij een brand, wordt nooit of veel te laat wakker. Een spijtige maar volkomen logische zaak: rook maakt u niet wakker maar laat u stikken. De rook die ontstaat bij brand zal uw reactievermogen dusdanig sterk verminderen dat u langzaam maar zeker steeds dieper in slaap valt. De enige manier om dit te vermijden is door tijdig wakker te worden. Een brand moet daartoe reeds in zijn beginstadium gedetecteerd worden en voldoende luid gemeld worden zodat u ook daadwerkelijk ontwaakt. Recent onderzoek heeft aangetoond dat u met een rookmelder maar liefst dubbel zoveel kans maakt om levend aan een brand te ontsnappen: een rookmelder laat u nooit stikken. Belangrijk is echter wel dat het toestel voldoende snel reageert op rook (een hoge reactiesnelheid heeft) en een voldoende luid en scherp geluid maakt in geval van rookdetectie.
In Nederland is het jammer genoeg nog lang niet verplicht om iedere woning van een rookmelder te voorzien, alhoewel het nog steeds talloze mensenlevens kan redden. Het bouwbesluit uit 2012 verplicht dit echter wel indien het gaat om nieuwbouwwoningen. In Vlaanderen gaat men echter veel verder (maar zeker nog niet ver genoeg): daar moet iedere huurwoning of -appartement verplicht van een rookmelder voorzien zijn. Een dergelijke stap zou ook in Nederland een stap in de goede richting zijn.
Is het moeilijk om zelf een rookmelder te installeren?
De installatie van een rookmelder is alles behalve moeilijk – maar laat u eventueel wel bijstaan. Bij iedere rookmelder zit er steeds een duidelijke handleiding waarin precies aangegeven staat hoe u de boorgaten moet aftekenen, de brandmelder moet vastschroeven en hoe u de batterijen plaatst. Vraag echter gerust hulp als u minder mobiel bent. Indien het gaat om een rookmelder die verbonden wordt met het lichtnet raden we u aan om dit door een professional te laten uitvoeren.
Waar moet u op letten bij de aankoop en plaatsing van een rookmelder?
Waar u steeds goed over moet nadenken is de exacte plaats waar u de rookmelder gaat ophangen. De keuken is af te raden: als u al eens een taart bakt voor de kleinkinderen wilt u niet dat de rookmelder de bakdampen per abuis ziet als een brandhaard. Een hittemelder is in de keuken beter geschikt (daarover later meer). De beste plaats om een rookmelder op te hangen is nog steeds in de gang aan het plafond of in het trappenhuis.
Woont u in een huis met meerdere verdiepingen? Zorg er dan voor dat er op iedere verdieping een rookmelder geplaatst wordt. Bovendien is het aan te raden om te kiezen voor verschillende brandmelders die onderling met elkaar verbonden zijn zodat alle rookmelders in huis gelijktijdig afgaan.
Een rookmelder op batterijen is dan wel handig om te monteren maar het geeft geen volledige veiligheid. Vooral wanneer u minder mobiel bent wil u niet jaarlijks de batterijen moeten vervangen of iemand moeten opbellen om dat voor u te komen doen. Indien de batterijen leeg zijn zal de rookmelder hoe dan ook niet meer functioneren en dan is het nut ervan ook volledig zoek. Overweeg dan ook, zeker als u minder mobiel bent, om een rookmelder aan te kopen die ook op het lichtnet aangesloten kan worden.
Welke soorten melders zijn er op de markt?
Rookmelders zijn er in alle soorten, maten, uitvoeringen en prijzen. Goedkope varianten zijn voor nog geen tientje beschikbaar, betere varianten kosten dan weer een stuk meer maar bieden meer veiligheid. Allereerst is het belangrijk een onderscheid te maken tussen zogenoemde rookmelders, hittemelders, gasmelders en koolmonoxidemelders. Wanneer en waar gebruikt u welk soort melder?
Rookmelders
De meeste rookmelders werken aan de hand van een zogenoemde foto-elektrische sensor, iets dat zeer efficiënt is bij smeulende en beginnende branden. De rook verstoort het licht van de fotodiode waarna de melder weet dat er duidelijk iets mis is. De melder zal een fel geluid opwekken om u te laten weten dat u het huis zo snel mogelijk moet verlaten. De meeste van deze toestellen werken met een 9V-batterij maar zoals eerder aangegeven kan u ook opteren een model aan te schaffen die u ook kan aansluiten op het lichtnet. Deze combinatie is nog steeds de veiligste optie.
Afhankelijk van ieder model kan u de status van de batterij op verschillende manieren testen. Sommige modellen zijn voorzien van een indicator, vaak een knipperlichtje, om aan te geven dat de melder nog steeds werkt en de batterij nog niet vervangen hoeft te worden. Andere toestellen hebben een testknop waarmee u kan controleren of de batterij al dan niet nog steeds werkt. Vooral voor senioren zijn toestellen met een testknop niet voor de hand liggend, zeker als de rookmelder hoog op het plafond geplaatst moet worden en daardoor weinig toegankelijk is.
Indien u echt volledige zekerheid wilt, kan u een rookmelder kopen die ook van een zogenoemde SMS-functie is voorzien. Een dergelijke melder zal u een sms sturen bij brand maar u kan het zo instellen dat ook uw buur of iemand anders een sms ontvangt als het alarm afgaat. Een sms kan een zeer groot verschil maken als het op uw veiligheid aankomt. Uiteindelijk laten ook uw buren of familie u zeker niet stikken. Zeker bij minder mobiele senioren valt deze rookmelder dus aan te raden.
Hittemelders
Een hittemelder verschilt van een rookmelder omdat het niet de rook maar wel de hitte zelf detecteert. Een hittemelder zal meestal pas in een latere fase van de vuurontwikkeling een alarm afgeven. Toch is een hittemelder vaak nuttig, zeker voor ruimten waar een rookmelder ongeschikt is. Bijvoorbeeld in uw keuken, garage of badkamer dient u voor een hittemelder te opteren. De hittemelder zal dan vanaf een bepaalde temperatuur al snel een alarm afgeven, dit terwijl de rook de rookmelder elders in huis nog niet bereikt had. Een hittemelder vormt zo een ideale toevoeging aan uw persoonlijk veiligheidsplan.
Gasmelders
Gassen zijn levensgevaarlijk. Een gas kunt u niet zien, niet horen en soms zelfs niet eens ruiken. Gas kan u doden zonder dat u het ooit kon merken en daar kan een klassieke rookmelder die enkel zichtbare rook detecteert helemaal niets aan verhelpen. Het is uitermate belangrijk om de gasmelder dicht bij de mogelijke bron te plaatsen, bijvoorbeeld bij uw cv-ketel, gasboiler, kachel, fornuis… Bij aardgas mag u de melder maximaal 30 centimeter onder het plafond plaatsen en dit binnen een straal van 8 meter van de potentiële bron.
Koolmonoxidemelders
Koolmonoxide ontstaat door verbrandingstoestellen, vooral wanneer het toestel niet goed onderhouden wordt (wat soms moeilijk is als u minder mobiel bent) of in een woning met minder ventilatie. Hoge hoeveelheden koolmonoxide kunnen even dodelijk zijn als rook of brand. Een koolmonoxidemelder zal een hels en luid alarmsignaal genereren wanneer de hoeveelheid koolmonoxide in een ruimte te groot wordt. Uiteraard moet uw verwarmingstoestel nog steeds jaarlijks gecontroleerd worden maar toch zorgt een dergelijke melder opnieuw voor een verhoogde veiligheid. Er zijn bovendien ook combimeters op de markt die zowel uit een rook- als een koolmonoxidemelder bestaan, maar deze worden over het algemeen afgeraden omdat beide toestellen eigenlijk op verschillende plaatsen gemonteerd moeten worden. Deze toestellen zijn zeker veilig maar twee individuele toestellen moeten nog steeds de voorkeur genieten.
Hoe ziet uw persoonlijk preventieplan er uit?
Een rookmelder mag niet uw enige waarschuwingsoptie zijn maar moet passen binnen een breder pakket van voorzorgsmaatregelen. Wij raden u aan om volgende voorzorgsmaatregelen te nemen:
• Hal: rookmelder en noodverlichting
• Woonkamer: koolmonoxidemelder
• Keuken: brandblusser, branddeken en hittemelder
• Garage: hittemelder, brandblusser
• Overloop: koolmonoxide- en rookmelder
• Slaapkamer: koolmonoxidemelder
• Badkamer: hittemelder
Bovendien kunt u ervoor opteren om rookmelders met sms-functie te (laten) plaatsen en is het aan te raden om de rookmelders met elkaar te verbinden zodat iedere melder geluid afgeeft, wanneer ergens in het gebouw of huis onraad gedetecteerd wordt.
Conclusie
Jaarlijks sterven heel wat senioren ten gevolge van een brand, het merendeel van hen werd zelfs niet eens wakker aangezien rook u laat stikken. Een uitgebreid preventieplan moet dat verhelpen. Rookmelders zijn zeer belangrijk in een dergelijk plan omdat ze u uit uw slaap wekken – u heeft immers maar enkele minuten om te ontsnappen. Rookmelders laten u niet stikken – maar geven u de kans om uzelf te redden. Een rookmelder mag echter nooit alleen gebruikt worden maar moet passen in een combinatie van voorzorgsmaatregelen waarbij bijvoorbeeld ook hittemelders, brandblussers, koolmonoxidemelders en gasmelders gebruikt worden. Enkel op die manier kunt u u uw veiligheid sterk verhogen en het risico op brand en/of