Sam Polman, Ynze van Houten, Remco Spithoven & Elsa Foppen
In ons dagelijks leven doen we steeds meer via het internet. We praten online met onze vrienden, we kijken films, we delen foto’s met onze familie en we kunnen zelfs boodschappen laten bezorgen. Tijdens al deze bezigheden versturen we, vaak zonder dat we het doorhebben veel persoonlijke gegevens. Ook betalingen doen we steeds vaker online.
De uitwisseling van al deze gegevens en betalingen gaat met de nodige risico’s gepaard. Criminelen hebben allerlei slimme trucs om ons via internet persoonlijke informatie of geld afhandig te maken. Veel mensen denken dat slachtofferschap van digitale oplichting hen niet zal overkomen, maar echt iedereen kan slachtoffer worden van digitale oplichting. Naast financiële schade kan digitale oplichting ook andere nadelige gevolgen met zich meebrengen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan emotionele schade. Ook loopt het vertrouwen in de medemens bij slachtofferschap van digitale oplichting in veel gevallen een flinke deuk op. Voorkomen is beter dan genezen!
Psychologische trucs
Criminelen gebruiken allerlei psychologische trucs om slact te manipuleren en te misleiden. Hiermee verleiden zij ons om persoonlijke informatie of geld te verstrekken. Dit gebeurt al lange tijd in de ‘echte’ wereld, bijvoorbeeld via een babbeltruc aan de voordeur, maar tegenwoordig gebeurt dit dus ook op grote schaal online.
Weerbaar worden tegen trucs van cybercriminelen
Wat kunt u doen tegen deze trucs? De belangrijkste tip in het digitale leven is: Wees gezond argwanend. Vertrouw het niet onmiddellijk wanneer ‘een bekende’ contact met u opneemt via een nieuw telefoonnummer. (Video)bel hen altijd eerst even op het oude nummer om te controleren dat hij of zij echt degene is die u om geld heeft gevraagd. Neem geen genoegen met smoesjes dat ze even niet kunnen bellen. Niet bellen, is niet betalen. Stel ook eens een vraag die alleen diegene kan beantwoorden. Vaak haken criminelen dan wel af.
Handel nooit overhaastig maar vertraag juist. Criminelen zetten u met hun verhalen vaak onder tijdsdruk en zorgen er zo voor dat u niet goed nadenkt en snel handelt. Dus: heeft u het gevoel dat u onder druk wordt gezet en heel snel moet handelen? Dan moet er een alarmbel bij u afgaan! Vraag iemand uit uw omgeving die u vertrouwt om met u mee te kijken, voordat u verder gaat.
Juist omdat nepberichten tegenwoordig moeilijk van echte zijn te onderscheiden, is het heel belangrijk om gezond argwanend te blijven. Ook al lijkt het bericht, het linkje, of de website echt te zijn, klik nooit zomaar op een link en vul nooit zomaar uw gegevens in.
Controleer het verhaal
Neem bij twijfel, ook al is de twijfel nog zo klein, altijd contact op met de afzender van berichten via het telefoonnummer of de website van de organisatie zoals u dat gewend bent. Gebruik de website of het telefoonnummer uit het bericht dat u ontvangt niet. Maar zoek zelf de contactgegevens van uw bank op en vraag daar of zij u inderdaad hebben gecontacteerd.
Het is onwaarschijnlijk dat de helpdesk van een computerbedrijf zomaar ongevraagd contact met u opneemt. Zodra u gevraagd wordt om gegevens en/of geld, verstrek deze dan niet. Installeer ook nooit programma’s als zij u daarom vragen. Neem zelf ter controle eerst contact op via het officiële nummer van de desbetreffende organisatie. Zo kunt u controleren of zij daadwerkelijk contact met u hebben gezocht. De kans is groot dat zij u melden dat dit niet het geval is.
Uw bank zal u ook nooit om uw inloggegevens of pincode vragen via de telefoon of een bericht. Ook hebben zij uw hulp niet nodig om uw geld veilig te stellen. Als dat nodig is, dan kunnen zij prima zelf regelen. Geef dus nooit uw inloggegevens via de telefoon en maak geen geld over op verzoek van uw ‘bank’ en geef nooit uw bankpas af aan een bankmedewerker aan de deur. Neem altijd zelf contact op met uw bank via het reguliere nummer om te controleren of zij echt contact met u hebben opgenomen.
Neem dus altijd ruim de tijd. Haast is een slecht signaal. Vertraag, controleer de verhalen die mensen ophangen ook al lijken ze nog zo geloofwaardig en vraag uw omgeving om hulp als u twijfelt.
Hulp
Wat kunt u doen als u onverhoopt toch slachtoffer bent geworden van digitale oplichting? Dit kan iedereen overkomen. Praat erover met mensen in uw omgeving. Zij kunnen u helpen en u kunt anderen waarschuwen. Doe ook altijd aangifte bij de politie en maak een melding bij het bedrijf of de organisatie waar de oplichter zich als medewerker van voordeed. Vergeet ook niet om bewijsmateriaal te verzamelen. Maak bijvoorbeeld foto’s of schermafbeeldingen van ieder bericht, iedere link, etc. die u ontvangen heeft van de oplichters. Met deze informatie kunnen de criminelen worden opgespoord.
De auteurs van dit artikel zijn allen onderzoeker bij het lectoraat Maatschappelijke Veiligheid van Hogeschool Saxion (www.saxion.nl/onderzoek/areas-and-living/maatschappelijke-veiligheid